لاپاراسکوپی و بیماری های گوارشی دکتر مجتبی احمدی نژاد

لاپاراسکوپی چیست؟

در جراحی لاپاراسکوپی، از ابزاری به نام لاپاراسکوپ استفاده می‌شود. لاپاراسکوپ یک لوله کوچک، مجهز به یک منبع نور و دوربین است و تصاویری از داخل شکم و لگن روی یک مانیتور مستقر در اتاق جراحی می‌دهد. در این روش، جراح لاپاراسکوپ با ایجاد برش‌های کوچک در پوست، به اندام‌های داخلی دسترسی پیدا می‌کند. 

لاپاراسکوپی (laparoscopy ) یک شیوه مدرن و پیشرفته از جراحی است که برای انجام عمل‌های ناحیه شکم و حفره لگن به کار می‌رود. در این روش، جراح ابزارهای بسیار باریک و ظریفی را از طریق برش‌های بسیار کوچک به داخل شکم و بخش‌هایی از لگن وارد می‌کند. یکی از ابزارهای وارد شده به شکم، لاپاراسکوپ یا دوربین لاپاراسکوپی است که تصاویر زنده ای از شکم و لگن را به مانیتور ارسال کرده و تیم جراحی از طریق این نمایشگر کلیه اقدامات و روند جراحی را کنترل می‌کند.

تفاوت لاپاراسکوپی با جراحی باز چیست؟

در طول لاپاراسکوپی درست مثل جراحی باز، جراح از یک سری ابزار برای درمان برخی بیماری‌ها استفاده می‌کند. اما تفاوت در چگونگی انجام این کار است. مثلاً به این عمل “جراحی کم تهاجمی” یا “جراحی سوراخ کلید” می‌گویند، چون به برش‌های کوچک‌تری نسبت به جراحی سنتی “باز” نیاز دارد.  در جراحی لاپاراسکوپی  از برش‌های کوچک‌تر استفاده می‌شود که دارای چندین مزیت است، از جمله:

• اقامت کوتاه‌تر در بیمارستان
• درد کمتر
• بهبودی سریع‌تر و اسکارهای کوچک‌تر

از لاپاراسکوپی برای چه کاری استفاده می‌شود؟

لاپاراسکوپی نه تنها یک روش جراحی است بلکه آن را می‌توان برای تشخیص بسیاری از بیماری‌ها و مشکلاتی که در ناحیه شکم و لگن اتفاق می‌افتند استفاده کرد.

جراحی لاپاراسکوپی بیشترین کاربرد را در موارد زیر دارد:

• زنان: بررسی و درمان بیماری‌های مربوط به سیستم تولیدمثل زنان
• گوارش: بررسی و درمان شرایطی که بر سیستم گوارشی اثر می‌گذارد، درمان چاقی (جراحی اسلیو معده، جراحی بای پس معده و …) و …
• اورولوژی: بررسی و درمان شرایطی که سیستم ادراری و تناسلی مردان را تحت تأثیر قرار می‌دهد

لاپاراسکوپی برای کمک به تشخیص علت علائم در شکم یا لگن استفاده می‌شود. معمولاً در صورتی انجام می‌شود که آزمایش‌های تصویربرداری مانند اشعه ایکس، سونوگرافی و اسکن MRI اطلاعات کافی برای تأیید تشخیص ارائه نکرده باشند در زیر به موارد استفاده آن اشاره می‌کنیم. البته در برخی موارد ممکن است درد شکم شما به دلیل یبوست باشد که در این باره از پزشک خود مشورت بگیرید.

• درمان بیماری‌های گوارشی
• درمان اختلالات ادراری
• درمان اختلال و درد در کیسه صفرا
• درمان بیماری التهابی لگن (PID)
• درمان بیماری‌های کبدی
• برداشتن رحم، لوله‌های فالوپ یا تخمدان‌ها
• تشخیص یا درمان آندومتریوز
• تشخیص یا حذف کیست و تومورهای تخمدان
• ارزیابی ناباروری زنان
• درمان حاملگی خارج رحمی
• برداشتن کیسه صفرا یا قسمت‌هایی از روده (مثلاً آپاندیس)
• انجام بیوپسی (برداشتن نمونه بافت کوچک)
• جستجو برای علل درد شکم یا لگن

مزایای لاپاراسکوپی

جراحی لاپاراسکوپی (برای بخش‌هایی که قابل انجام است) نسبت به جراحی باز مزایای زیادی دارد:

• مدت زمان بستری در بیمارستان کوتاه‌تر است.
• پس از جراحی، ریکاوری سریع‌تر صورت می‌گیرد.
• احساس درد و خونریزی کم‌تر است.
• به دلیل برش‌های کوچک، جای زخم کم‌تر است و در بسیاری موارد جای زخم به طور کامل از بین می‌رود.

کوله سیستکتومی چیست؟ (برداشتن کیسه صفرا)

کوله سیستکتومی یک عمل جراحی برای برداشتن کیسه صفرا است. کیسه صفرا عضوی کوچک در زیر کبد است. در سمت راست بالای شکم قرار دارد. کیسه صفرا یک مایع گوارشی به نام صفرا را در خود ذخیره می کند که در کبد ساخته می شود.

برای برداشتن کیسه صفرا 2 نوع عمل جراحی وجود دارد:

روش باز یا سنتی

در این روش ، یک برش به طول حدود 4 تا 6 اینچ در سمت راست بالای شکم ایجاد می شود. جراح کیسه صفرا را پیدا کرده و از طریق برش آن را از بدن خارج می کند.

روش لاپاراسکوپی

در این روش از 3 تا 4 برش بسیار کوچک استفاده می شود. جراح از یک لوله باریک و بلند به نام لاپاراسکوپ استفاده می کند. این لوله دارای یک دوربین فیلمبرداری کوچک و ابزار جراحی است. لوله ، دوربین و ابزار از طریق برش ها وارد بدن می شوند. جراح در حالی که از مانیتور داخل بدن را مشاهده می کند، جراحی را انجام می دهد. کیسه صفرا از طریق یکی از برش ها از بدن خارج می شود.

کیسه صفرا کجاست؟

کیسه صفرا اندامی است شبیه گلابی که در قسمت راست ناحیه شکمی و دقیقا زیر کبد قرار دارد. اگر بخواهیم محل آن را دقیق‌تر بگوییم، باید گفت در ناحیه یک چهارم بالایی و در قسمت راست شکمی است. این عضو صفرا را از کبد دریافت می‌کند و برای هضم چربی‌ها، مایع را به سمت روده باریک هدایت خواهد کرد. یک خبر خوب در مورد کیسه صفرا! این کیسه از آن دست اندام‌هایی است که خوشبختانه بدون آن هم می‌توان به طور طبیعی زندگی کرد.این موضوع برای آن دسته از افرادی مهم است که به هر دلیلی مجبور به خارج کردن این عضو از بدن هستند.

برداشتن کیسه صفرا یکی از رایج ترین عمل ها در جهان است. چیزی حدود ۶۰۰۰۰۰ عمل در ماه، برای حذف کیسه صفرا انجام می‌شود.

جراحی لاپاراسکوپیک کوله‌سیستکتومی

این روش، که به عنوان جراحی کم تهاجمی شناخته می ‌شود، شامل چندین برش کوچک در شکم است. پزشک از طریق این برش‌ ها، ابزار های جراحی باریک و یک دوربین کوچک (لاپاراسکوپ) را وارد شکم می کند. به کمک تجهیزات به اندام مورد نظر دسترسی پیدا کرده و جراحی را انجام می دهد. این روش درد کمتری پس از عمل دارد. همچنین ریکاوری سریع ‌تر و زمان بستری کمتری در بیمارستان به خود اختصاص می‌دهد.

انواع بیماری های گوارشی

از آنجا که دستگاه گوارش بسیار وسیع می باشد، بیماری هایی که قسمت های مختلفی از آن را درگیر می کنند، دارای اسامی خاصی هستند. از جمله:

یبوست مزمن

یبوست مزمن که در انگلیسی با نام  Chronic constipation نام برده می شود، یکی از بیماری های شایع دستگاه گوارشی است. که به معنی مشکل در دفع مدفوع می باشد. این امر اغلب در مواقعی اتفاق می افتد که روده بزرگ نتواند مدفوع را از طریق لوله های دستگاه هضم عبور یا حرکت دهد. هنگام ابتلا به این عارضه شما ممکن است درد شکم ، نفخ و همچنین خروج گاز کمتر و همراه با درد داشته باشید.

بواسیر یا هموروئید

بیماری بواسیر یا هموروئید سیاهرگ هایی هستند که در اثر کشش، فشار عصبی و موارد مختلف دیگر در ناحیه مقعد و داخل کانال رکتوم که بخش انتهایی دستگاه گوارش می باشد، به وجود می آیند. اگر این سیاهرگ ها در داخل رکتوم باشند، هموروئید داخلی در خارج از آن هموروئید خارجی تلقی می شوند.

شقاق یا فیشر

شقاق همان زخم شدن مقعد است که به دلیل یبوست مزمن یا عبور مدفوع سفت ایجاد می شود. این بیماری نسبت به انواع دیگر رایج تر است. زیرا تمام افراد برای یک بار هم که شده در زندگی خود به یبوست مبتلا شده اند که باعث زخم شدن مقعد آنها شده. ازآنجا که در 90% مواقع این زخم خود به خود ترمیم پیدا میکند، نگرانی خاصی از بابت فیشر وجود ندارد. ولی در موارد حاد علائم شقاق شامل موارد زیر است:

• سوزش و خارش مداوم به خصوص بعد از دفع
• خونریزی در صورت تحریک زخم

عدم تحمل غذا

عدم تحمل غذایی زمانی اتفاق می افتد که سیستم گوارشی شما نتواند غذاهای خاصی را تحمل یا هضم کند. برخلاف آلرژی غذایی ، که می تواند باعث کهیر و مشکلات تنفسی شود ، عدم تحمل فقط بر هضم غذا تأثیر می گذارد.

علائم عدم تحمل غذا شامل موارد زیر است:

• نفخ یا گرفتگی عضلات
• اسهال
• سردرد
• سوزش سردل
• تحریک پذیری
• گاز معده
• استفراغ

فیستول مقعدی

فیستول یک تونل یا کانال چرکی و پر شده از عفونت است که می تواند رکتوم که بخش انتهایی دستگاه گوارش است را به خارج از مقعدبه شکل سوراخی روی باسن وصل کند. این عارضه بسیار دردناک بوده و در صورت عدم اقدام به درمان عوارض جدی دارد.

بیماری التهابی روده یا IBD

بیماری التهابی روده (IBD) نوعی تورم مزمن است. روده یکی دیگر از قسمتهای دستگاه گوارش است.

دو نوع بیماری التهابی روده وجود دارد:

بیماری کرون

عارضه کرون کل دستگاه گوارش از جمله روده کوچک و روده بزرگ را تحت تأثیر قرار می دهد.

بیماری کرون نوعی بیماری التهابی روده است که باعث التهاب مزمن دستگاه گوارش می شود که از معده شما تا مقعد شما گسترش می یابد. نواحی مختلف دستگاه گوارش در افراد مختلف می تواند تحت تأثیر قرار گیرد و اغلب به لایه های عمیق تر روده گسترش می یابد.

کولیت اولسراتیو

بیماری کولیت فقط روده بزرگ را درگیر می کند. کولیت اولسراتیو نوعی بیماری التهابی مزمن روده (IBD) است که در آن واکنش های غیر طبیعی سیستم ایمنی باعث التهاب و زخم در پوشش داخلی روده بزرگ می شود. کولیت اولسراتیو می تواند در هر سنی ایجاد شود، اما احتمال بروز این بیماری در افراد بین 15 تا 30 سال بیشتر است.

فتق

فتق یا هرنیا زمانی اتفاق می افتد که یک تکه بافت از یک ناحیه از بدن و معمولاً نقطه ضعیفی در دیواره شکم بیرون بزند. انواع مختلفی از فتق وجود دارد، برخی فتق ها علائم کمی ایجاد می کنند اما موارد دیگر می توانند یک شرایط اورژانس پزشکی باشند.

انواع فتق

• فتق اینگوینال
• فتق اپی گاستریک (فتق سردل)
• فتق فمورال
• فتق هیاتال
• فتق برشی
• فتق ناف

انواع فتق شکم

انواع مختلف فتق شکم به شرح زیر است:

• فتق اپی گاستر
• فتق برشی
• فتق اشپیگل
• فتق ناف